Sarsıntı çocuklara nasıl anlatılır? Uzman Psikolog Sümeyye Üstün anlatıyor

23 Nisan Çarşamba günü İstanbul’da gerçekleşen sarsıntı sonrası milyonlarca çocuk ve yetişkin bu durumdan etkilendi. Bazıları telaş, kaygı ve panik hislerini daha şiddetli yaşadı. Kimi çocuk ise duruma mana vermekte zorlandı ve bariz duygusal reaksiyonlar verdi. Çocukların dertlerini gidermek ismine Uzman Psikolog Sümeyye Üstün, depremin çocuklara nasıl anlatılacağını ve inanç hissinin temellerini anlattı.

Ülkemizi yasa boğan 6 Şubat zelzelesinin üstünden daha çok da vakit geçmeden yaşanan bu olayda, emsal bir durumun oluşabileceği korkusu birçokları için dayanılması sıkıntı bir boyuta ulaştı.

TEMEL İTİMAT DUYGUSU

Deprem, temel inanç ve dünyanın adil olduğuna dair temel inancı sarsan kıymetli bir olaydır. Temel itimat duygusu, birinci doğumumuzdan itibaren annemizle olan ilgimizle gelişen ve hayatımızı şekillendiren asli bir histir. Bu temel inanç hissiyle birlikte dünyanın adil olduğuna dair bir inanç geliştiririz.

Başımıza gelenleri adil bir biçimde karşılayabilmek için hayat uzunluğu bu itimada muhtaçlık duyarız. Bu tıpkı bir binanın temeline misal. Tabana inşaat yapılabilmesi için temelin güçlü olması kuraldır. Bu taban sarsıldığında üzerine inşa edilmiş her şey sarsılır ve hatta yıkılabilir.

Gerçeklikte bir doğal afetin gerçekleşmesi de tıpkı bunun üzere sarsıcı ve yıkıcı tesir yapabilir. Çocuklar kelam konusu olduğunda ise durum biraz daha hassaslaşabilir. Zira çocuklar inanç ve adalet duygusu geliştirmek için yetişkinlere gereksinim duyarlar. Bu hislerin eksildiği yerde ise baş etme sistemleri devreye girer.

Şanslıyız ki, bu türlü olumsuz hislerle baş edebilmek için yapabileceklerimiz vardır.

NE YAŞADIĞIMIZI BİLMEK KORKUYU AZALTIR

Dürüst olmak en değerli bahistir. Ne yaşadığımızı bilmek tasayı azaltır. Zelzele bir tabiat olayıdır ve üzerinde bir denetimimiz yoktur.

Öte yandan zelzelenin gerçekleşebileceğini, bunun olağan olduğunu ve zelzelenin neden olduğunu çocuklara anlatabiliriz. Böylelikle zihinde oluşan boşluklar ve anlamsızlıklar tamamlanır ve telaş azalır.

Anaokulu seviyesindeki çocuklara sarsıntısı anlatmak:

Anaokulu seviyesindeki küçük çocuklara somut benzetmeler, oyunlar ve animasyonlar aracılığıyla anlatmak daha yeterli kavramalarını sağlar. Örneğin vakit zaman yerin sıkışabileceği ve nefes almaya muhtaçlık duyabileceği söylenebilir. Yer nefes verdiğinde biraz sallantının olabileceği söylenebilir. Bu korkutucu olsa da ziyan görmemek için alabileceğimiz tedbirler olduğu söylenmelidir.

İlkokul ve ortaokul seviyesindeki çocuklara zelzelesi anlatmak:

İlkokul, ortaokul seviyesi üzere daha büyük çocuklar ise daha bilimsel açıklamaları anlayabilir ve bunlara muhtaçlık duyarlar. Onlara fay çizgilerini, yer hareketlerini ve bunların oluşma sebeplerini bilimsel olarak görsellerle anlatabilirsiniz.

ÇOCUKLARINIZLA SARSINTI İÇİN HAREKET PLANLARI OLUŞTURUN

Bir zelzele çantası hazırlamak, çök-kapan-tutun durumu almak, inançlı alanın neresi olduğu, kaçış planları, vb. yapılmalıdır. Böylelikle ani bir sallantıda küçük çocuklar da yetişkinler de ne yapacaklarını bilir ve nispeten daha sakin kalabilirler.

ÇOCUKLARINIZI OLUMSUZ MEDYA HABERLERİNDEN UZAK TUTUN

Çocuklarınızı medyadaki zelzele ve tesirleri ile ilgili olumsuz görsel ve anlatılara maruz bırakmayın. Bu demek değildir ki çocukları olabileceklere kör yetiştirelim. Lakin her şeyin fazlası travmatik tesir oluşturur. Çocukların dehşetlerinin büyümesine değil, sarsıntının neden olduğuna ve ne yapacaklarını bilmeye gereksinimi vardır.

RUTİNLER OLUŞTURUN

Hayat sarsıldığında ve ani olaylarda temel inanç hissinin sarsıldığını söylemiştik. Bu hissin yine kazanılması için rutinleri devam ettirmek epeyce değerlidir.

Çocukların okula gitmesi, sabah tıpkı saatte kahvaltı yapılması, oyun saatleri, meyve saatleri yahut öteki çocuklarla/komşularla bir ortaya gelmek üzere devam eden rutinler inanç hissinin yine oluşmasına yardımcı olacaktır.

DUYGULARIN SÖZ EDİLMESİ VE YATIŞTIRILMASI İÇİN FIRSATLAR TANIYIN

Çocuklarınızla gereksinim duyduğu her vakit bu olaylar ve hisler üzerine sohbet edin. Çocuklar bu hususları konuşmak istediğinde endişe ve korkularının büyüyeceğinden telaş edip konuşmamayı tercih edebiliriz. Lakin bu hakikat değildir.

Aksine, muhtaçlık duyulduğunda yapılan konuşmalar yatıştırıcı tesire sahiptir. Kimi çocuk ne olduğunu bilmek, manalandırmak ve hislerini düzenleyebilmek için tekrar tekrar sorular sorabilir ve konuşmaya muhtaçlık duyabilir. Bu olağandır ve çocukların konuşma gereksinimi giderilmelidir.

Bununla birlikte kimi çocuklar sarsıntı temalı oyun oynayabilir. Oyun, hislerin sözü ve yatışması için gerekli bir aktivitedir. Çocuklar kendi kendine bir oyun başlattıysa bu oyunlar desteklenmelidir, yetişkinler de bu oyunlara katılabilirler. Su aktiviteleri, çamur, kil üzere materyaller de olumsuz hisleri yatıştıran güçlü gereçlerdir. Bu türlü etkinliklerle çocuklarınızı destekleyebilirsiniz.

AFETLE İLGİLİ ÇOCUKLARA SÖYLENMEMESİ GEREKEN ŞEYLER:

• “Korkulacak bir şey yok”
• “Bir şey olmadı ki”
• “Abartma”
• “Ağlayacak bir şey yok”
• Vb.

Bir şey oldu. Ve birçok insan etkilendi. Bunu yok saymak ve küçümsemek yerine hassas hislere anlayışla yaklaşmak gerekir. Hisler anlaşıldığı vakit yatışır, yok sayıldığında değil.

Psikolojik Danışman Sümeyye Üstün